Từ bài viết của Putin trên New York Times vấn đề Syria,  đến ngẫu nhiên mà kết luận của bài này giống tư tưởng của Bác Hồ cách nay 68 năm: 

Mối quan hệ giữa chúng ta đã trải qua nhiều giai đoạn. Chúng ta từng chống lại nhau trong suốt thời gian Chiến tranh Lạnh. Nhưng cũng từng có thời là đồng minh, hợp tác chống lại Đức Quốc xã. Và rồi một tổ chức có tính ảnh hưởng trên toàn cầu - Liên Hợp Quốc - sau đó đã được thành lập để ngăn chặn những tai hoạ như thế.

Những người sáng lập Liên Hợp Quốc hiểu rõ rằng những quyết định về chiến tranh và hòa bình cần phải đạt được sự nhất trí, và với sự đồng thuận của Mỹ, quyền phủ quyết của các thành viên thường trực Hội đồng Bảo an đã được quy định rõ trong Hiến chương. Điều đúng đắn này chính là nền tảng cho sự ổn định trong mối quan hệ quốc tế suốt hàng thập kỷ qua.

Không ai muốn Liên hợp quốc chịu chung số phận với Hội Quốc liên. Hội Quốc liên đã sụp đổ bởi nó thiếu những cán cân quyền lực thực tế. Sự sụp đổ cũng có thể xảy ra với Liên Hợp Quốc nếu những cường quốc phớt lờ tổ chức này, đơn phương tấn công quân sự mà không có sự cho phép của Hội đồng Bảo an.

Một cuộc tấn công từ phía Mỹ vào Syria, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ nhiều quốc gia, những quan chức chủ chốt và các thủ lĩnh tôn giáo, bao gồm cả giáo hoàng, sẽ đưa đến hậu quả cho các nạn nhân vô tội, làm xung đột leo thang và lan tràn, có thể vượt ra ngoài biên giới của Syria.

Một cuộc tấn công sẽ làm gia tăng bạo lực và tạo đà cho một làn sóng khủng bố mới. Nó có thể phá hoại những cố gắng, nỗ lực từ nhiều phía để giải quyết vấn đề nguyên tử ở Iran và xung đột của người Israeli – Palestine. Nó cũng sẽ gây mất cân bằng cho hệ thống trật tự và luật pháp quốc tế.

Cuộc chiến tranh ở Syria không phải để tìm kiếm nền dân chủ, mà đang có một cuộc chiến giữa chính phủ và phe đối lập xảy ra tại quốc gia đa tôn giáo này. Không có nhiều người vì dân chủ ở cuộc chiến Syria, nhưng lại có quá nhiều phần tử Qaeda và những thành phần cực đoan đều ra sức chống đối chính phủ. Bộ Ngoại giao Mỹ đã cho rằng Al Nusra Front và Quốc gia Hồi giáo Iraq và Cận Đông, một thành phần của phe đối lập ở Syria, là những tổ chức khủng bố. Cuộc nội chiến được cung cấp vũ khí từ các thế lực bên ngoài này là một trong những cuộc chiến đẫm máu nhất trên thế giới.

Những lính đánh thuê Arab chiến đấu tại đây, hàng trăm phiến quân đến từ các quốc gia phương Tây và có cả Nga, là một trong những mối lo ngại sâu sắc. Liệu bọn chúng sẽ không quay lại đất nước chúng ta với từng ấy kinh nghiệm có được từ cuộc chiến ở Syria? Thực tế là , sau khi chiến đấu ở Libya, quân khủng bố đã di chuyển tới Mali. Điều này chính là mối đe dọa đối với tất cả chúng ta.

Bài viết của Tổng thống Nga Putin trên NYT châm ngòi nhiều ý kiến trái chiều, cả phẫn nộ và đánh giá cao. Ảnh: Al Jazeera.

Ngay từ ban đầu, Nga đã luôn thể hiện thái độ ủng hộ đối với một cuộc đối thoại nhằm để cho người Syria lập ra một kế hoạch nhượng bộ lẫn nhau vì tương lai của chính họ. Chúng tôi không bảo vệ cho chính phủ Syria mà bảo vệ luật pháp quốc tế. Chúng ta cần sử dụng Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc và tin tưởng rằng việc gìn giữ, bảo đảm luật pháp, thiết lập trật tự trong thời điểm phức tạp và hỗn loạn như hiện nay là một trong rất ít những cách để gìn giữ những mối quan hệ quốc tế tránh đi tới sự hỗn loạn. Luật là luật, và chúng ta cần phải tuân thủ luật dù thích hay không. Trong luật pháp quốc tế hiện hành, vũ lực chỉ được phép xảy ra khi đó là biện pháp tự vệ hoặc được hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc chấp thuận. Bất kỳ hình thức bạo lực nào khác đều không được chấp nhận trong hiến chương Liên Hợp Quốc và sẽ bị coi là hành động gây hấn.

Không còn nghi ngờ gì về việc vũ khí hóa học đã được sử dụng ở Syria. Nhưng tất cả những lý do đưa ra đều khiến chúng ta tin rằng vũ khí hóa học không phải do quân đội Syria sử dụng, mà đó là hành động của phe đối lập, dùng nó để kích động sự can thiệp của những thế lực bên ngoài vào Syria. Có những tin tức cho rằng đám phiến quân đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công khác -  lần này là chống lại Israel – điều này không thể bị phớt lờ.

Có một điều đáng báo động, đó là hành động can thiệp quân sự vào xung đột nội bộ của những nước khác đang trở thành hành động quen thuộc của Mỹ. Đó liệu có phải là lợi ích lâu dài của Mỹ? Tôi nghi ngờ điều đó. Hàng triệu người trên thế giới đang ngày càng nhận thấy rằng Mỹ không phải là một hình mẫu cho một xã hội dân chủ mà chỉ đơn thuần ỷ vào sức mạnh, thiết lập các liên minh dựa trên nguyên tắc "không theo ta nghĩa là chống lại ta".

Vũ lực đã được chứng minh là vô hiệu và vô nghĩa. Afghanistan thì đang chao đảo, và không ai có thể nói trước điều gì sẽ xảy ra sau khi lực lượng quốc tế rút khỏi đây. Libya thì bị chia ra thành nhiều bộ lạc và bè phái. Tại Iraq nội chiến vẫn tiếp tục với hàng chục người bị giết mỗi ngày. Ở Mỹ, nhiều người đang nhận ra những điểm chung giữa tình hình tại Iraq và Syria, và câu hỏi đặt ra là tại sao chính phủ Mỹ vẫn tiếp tục lặp lại những sai lầm như vậy.

Bất kể là việc xác định mục tiêu rõ ràng đến thế nào, bất kể vũ khí đạt độ chính xác đến thế nào, thương vong đối với người vô tội là không thể tránh khỏi, trong đó có cả người già và trẻ em, những người mà về lý thuyết họ phải được bảo vệ.

Thế giới đang phản ứng lại nghịch lý này bằng cách tự hỏi: nết ta không dựa vào luật pháp quốc tế được, ta phải tìm cách  nào để tự bảo vệ? Như thế, số lượng các quốc gia muốn có vũ khí hủy diệt hàng loạt sẽ tăng lên. Logic của họ là: nếu bạn sở hữu bom, chả ai dám động tới bạn. Chúng ta sẽ không tiến lên được trong việc thảo luận về không phổ biến vũ khí giết người hàng loạt một khi thực tế trên bị làm ngơ.

Chúng ta phải dừng ngay việc sử dung vũ lực để trở lại với con đường ngoại giao và giải pháp chính trị.

Một cơ hội mới để tránh không phải sử dụng đến quân sự đã xuất hiện vài ngày trước. Mỹ, Nga và tất cả các thành viên trong cộng đồng quốc tế cần phải tận dụng việc chính phủ Syria bằng lòng giao nộp kho vũ khí hóa học dưới sự kiểm soát của quốc tế và sau đó phá hủy chúng. Qua lời tuyên bố của tổng thống Obama, Mỹ xem đây là một giải pháp thay thế cho biện pháp quân sự.

Tôi hoan nghênh sự quan tâm của tổng thống Obama khi tiếp tục tham gia đàm phán cùng với Nga về vấn đề Syria. Chúng ta chắc chắn sẽ phải làm việc cùng nhau để đảm bảo những hy vọng này sẽ vẫn được duy trì, như chúng ta đã đồng ý với nhau tại cuộc gặp của G8 ở Bắc Ireland hồi tháng 6 vừa rồi, và lái cuộc đàm phán trở lại với chiều hướng thương lượng.

Nếu chúng ta tránh được việc sử dụng vũ lực với Syria, điều này chắc chắn sẽ cải thiện bầu không khí trên trường quốc tế và tăng thêm sự tin tưởng lẫn nhau. Nó sẽ là thành công chung của tất cả chúng ta và mở ra cánh cửa hợp tác trên nhiều vấn đề quan trọng khác.

Mối quan hệ công việc và cá nhân của tôi với tổng thống Obama được đánh dấu bởi lòng tin đang lớn dần. Tôi đánh giá cao điều này. Tôi đã nghiên cứu một cách kỹ lưỡng bài diễn văn của tổng thống hôm thứ ba. Và tôi không đồng ý với việc ông ấy nói về chủ nghĩa biệt lệ của Mỹ. Ông ấy nói rằng chính sách của Mỹ là "thứ khiến nước Mỹ khác biệt. Đó là điều khiến chúng ta biệt lệ". Sẽ rất nguy hiểm khi khuyến khích công chúng tự cho mình là biệt lệ, cho dù động cơ của việc đó là gì

 BÁC HỒ

 VỚI BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA NƯỚC MỸ

Phát biểu của người đứng đầu nước Mỹ khiến tôi nhớ một câu chuyện xảy ra khi tôi sang Mỹ dự một hội thảo về sử học. Cô Sarah tìm gặp tôi, tự giới thiệu đang giảng dạy lịch sử và văn hóa Việt Nam ở một trường đại học của nước Mỹ.

Cuối buổi hội thảo, Sarah mời tôi và một vài đồng nghiệp người Canada, Pháp và Thụy Điển ra căng-tin trò chuyện. Cuộc đời hoạt động, đạo dức và tư tưởng Hồ Chí Minh là đề tài mà giới trí thức quốc tế luôn thảo luận một cách thích thú. Bỗng Sarah nhìn thẳng vào tôi, nói: “Này anh bạn thân mến, Hồ Chí Minh của anh đã trích dẫn Jefferson của tôi”.

Cảm thấy tự ái, tôi đáp lại: “Vâng, có thế, song Hồ Chí Minh của tôi đi xa hơn, chứ không dừng lại ở Jefferson của cô”. Sarah tỏ ra lung túng. Đây là điều mà nữ tiến sĩ người Mỹ này chưa từng nghĩ tới. Tôi chậm rãi trình bày.

Lần đầu tiên Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập (The Declaration of Independence) của nước Mỹ (mà Thomas Jefferson là tác giả chính) khi Người đến nước này vào thập niên thứ hai của thế kỷ XX. Lúc đó, Việt Nam đang bị ngoại bang đô hộ, nhân dân Việt Nam bị đối xử như giống người hạ đẳng. Vì vậy, Hồ Chí Minh rất tâm đắc với tư tưởng “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ một số quyền không thể chuyển nhượng được, trong những quyền ấy có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” (All men are created equal, they are endowed by their Creator with certain unalienable rights, among these are life, liberty and the pursuit of happiness) trong văn kiện đó. Mười lăm năm sau, khi giảng về lịch sử Cách mạng Mỹ cho các hội viên của Việt Nam Cách mạng Thanh niên Hội, Hồ Chí Minh không quên nhắc lại “lời bất hủ” ấy (những bài giảng của Hồ Chí Minh được tập họp thành quyển “Đường kách mệnh” xuất bản năm 1927). 

          Sau khi tiếp xúc với bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ, Hồ Chí Minh đã đi nhiều nước, thấy nhiều chuyện, làm nhiều việc. Kiến văn của Người thêm phong phú, nhận thức của Người thêm sâu sắc. Tuy giá trị của tư tưởng trên vẫn còn nguyên vẹn, nhưng đối với Người dường như chưa đầy đủ. Nó chỉ đề cập đến những quyền cơ bản của mọi người, tức là của từng cá nhân. Trong khi đó, trên bàn cờ quốc tế, một số cường quốc ỷ giàu, ỷ mạnh tìm cách thống trị những nước nghèo hơn, yếu hơn. Trong suy nghĩ của Hồ Chí Minh, trước hết phải xóa bỏ nạn nước lớn xâm lược và đô hộ nước nhỏ, lúc đó mới có thể thực hiện được quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc của từng cá nhân, từng cộng đồng và từng dân tộc được. Suy nghĩ như vậy nên trong những ngày cuối tháng 8-1945, trên căn gác nhà số 48 phố Hàng Ngang, Hà Nội, Hồ Chí Minh bắt đầu bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam bằng câu trích dẫn từ bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ, nhưng Người không dừng lại ở tư tưởng của Jefferson, mà “suy rộng ra”, nâng cao tư tưởng ấy thành “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do” (PVH  nhấn mạnh)

          Sự “suy rộng ra” của nhà lãnh đạo dân tộc Việt Nam không phải không có lý do. Lúc đó, một nhóm siêu cường quốc đang làm mưa làm gió trên vũ đài thế giới. Liên Hiệp Quốc (mới thành lập) tự đề cho mình mục đích “phát triển mối quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và tự quyết của các dân tộc” (Điều 1, chương 1 của Hiến chương Liên Hiệp Quốc, thông qua ngày 26-6-1945). Trong thực tế, 193 nước thành viên (tính cho đến nay) họp thành Đại hội đồng của tổ chức này chỉ có thể ra những khuyến nghị không có hiệu lực pháp lý bắt buộc; mọi quyết định của tổ chức quốc tế này đều nằm trong tay 5 nước ủy viên thường trực của Hội đồng Bảo an. Năm nước này có quyền phủ quyết (veto) nên chỉ cần một trong 5 nước ấy bỏ phiếu chống thì mọi quyết định của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đều trở thành vô giá trị!

          Chỉ một thời gian ngắn sau khi Hồ Chí Minh đòi phải có sự bình đẳng giữa các dân tộc, tổng thống một siêu cường quốc tuyên bố: “Nước Mỹ phải lãnh đạo việc điều hành thế giới theo đường lối mà thế giới phải được điều hành” (The United States would then take the lead in running the world in a way that the world ought to be run - trích dẫn bởi William A. Williams, The Tragedy of American Diplomacy, World Publishing Company xuất bản, Cleveland, 1954, tr.66) và đòi hỏi: “Toàn thế giới phải theo hệ thống của Mỹ” (The whole world should adopt the American system - trích dẫn bởi D. F. Fleming, The Cold War and Its Origins, Nxb Doubleday, New York, 1961, tr.436).

          Nửa thế kỷ sau, một cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ mới nhận ra sự thật: “Chúng ta (tức những người cầm đầu chính phủ Mỹ) không được Chúa Trời cho cái quyền định hình mọi dân tộc theo hình ảnh của chính chúng ta hoặc hình ảnh mà chúng ta chọn” (We do not have the God–given right to shape every nation in our own image or as we choose - Robert S. McNamara, In Retrospect – The Tragedy and Lessons of Vietnam, Nxb Random House, New York, 1995, tr.232).

          Trong những thập niên qua, một nhóm siêu cường quốc vẫn tiếp tục buộc các nước khác làm theo ý của họ. Họ luôn tự giành cho mình quyền can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác, thường xuyên vi phạm chủ quyền, độc lập và quyền tự quyết của các dân tộc khác.

          Sáu mươi tám năm qua kể từ ngày bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam được công bố tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội), tư tưởng của Hồ Chí Minh “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng” vẫn còn mang giá trị thời sự, vì cho đến nay, sự bình đẳng giữa các dân tộc trong quan hệ quốc tế vẫn chưa được thực hiện một cách hoàn toàn.

          Nét mặt của tiến sĩ Sarah trở nên rạng rỡ. Cô nói, giọng vui vẻ, như vừa khám phá ra một điều gì mới mẻ:

-        Quả thật, tư tưởng của Bác Hồ rộng hơn và cao hơn.

Lần này, Sarah không nói Hồ Chí Minh của anh mà gọi Bác Hồ bằng tiếng Việt một cách tự nhiên, như thể cô là một người Việt Nam vậy.